oor sjibolette en gemarginaliseerdheid; oor woordfees en gays

Ek was in daai tyd by TUKS se Teologie Fakuteit. Jy weet, daai tyd toe TUKS se teologie vir ‘n paar weke in ‘n ry Rapport se voorblad gehaal het. Ons het mooi oor Sjibbolet in teologiese gesprekke geleer. Uit ervaring. Daar was sulke sleutelwoorde of terme waaraan jou heil (beide jou ewigheidsheil, maar ook jou aarde heil van wat jy moet verwag van die mense rondom jou) gehang het. Die mees algemene was: “glo jy in die letterlike, liggaamlike, historiese, fisiese opstanding”. Elke woord het skynbaar betekenis gehad, en sonder die byvoeglike naamwoorde wat die “opstanding” skynbaar betekenisloos.

Op ander plekke en in ander tye is die sjibbolet vraag of jy die legitimasie van gay teologie studente, of die bevestiging van gay permanente verhoudinge as huwelike (of een of ander woord wat in praktyk maar op dieselfde ding sal neerkom)  goedkeur.

Die een probleem van hierdie tipe benadering is dat dit met ‘n ongelooflike reduksie van die Christelike teologie, geloof, of evangelie (take your pick) werk. Almal wat die regte byvoeglike naamwoord voor “opstanding” plaas is in een kampie, en almal wat dit nie doen nie daar buite, ten spyte daarvan dat daar oor ‘n honderd ander goed verskil word.

Wat my egter die laaste jaar of twee ontstel is die teenoorgestelde van wat ek by die fakulteit beleef het (granted, dit is deels omdat ek selde in die kringe beweeg waar hierdie tipe frases nog gebruik word, al weet ek dat dit nog bestaan). Sjibbolette kan skynbaar omgedraai word. Lina Spies het my ongelukkig met daardie gevoel gelos.

Dit is regtig vir my ongelukkig, want van die dag wat ek daai legitimasie-boek gaan teken het (en hopelik voor dit al) het ek my deel probeer doen vir oop gesprek (veral op hierdie en ander blogs, gesprekke op facebook, en deur die massas blogs en facebook accounts van predikante vir wie ek gehelp het om die eerste keer die publieke ruimte van sosiale media te betreë) en ruimte vir mense wat twyfel en teologies anders as die hoofstroom dink te maak (jammer, niks om aan die groot klok te hang nie, die mense saam met wie ek hier ‘n pad stap weet wie hulle is).  En ek het nog nooit iets anders gesê as dat daar ruimte in die kerk moet wees vir gay persone nie, ook vir die wat in permanente seksuele verhoudinge is.

Aan die een kant wens ek ek kon vir Lina Spies net sê “ek hoor jou”. Ek, en ander wat in my tyd geswot het, lees graag Marcus Borg saam met jou. Ons is dalk nie so lekker gemaklik met die “rabbi Jesjoe” taal nie, maar dit is omdat daar elke kort-kort een of ander iemand is wat dink dat om “rabbi Jesjoe” te volg beteken jy moet jou baard groei. Ons koop egter die ding dat jy Jesus as ‘n Jood moet leer ken, en verstaan dat sy die navolging van hierdie rabbi geensins as deel van een of ander “back to the first century” beweging sien nie.

Maar as die toonbeeld van gemarginaliseerdes gay persone raak dan voel iets vir my uit plek uit. Ek hoop my gay vriende lees hier, en korrigeer my as ek fout maak. Waarheid is egter, ons het veel meer gay lidmate, ook openlike gay lidmate, as huisbediendes in die NG Kerk. Ons gemeentes kry in baie gevalle dit nogals verbasend goed reg om gay persone te akkomodeer. In die laaste gemeente waar ek was het ‘n hele paar gay persone baie aktiewe rolle in die gemeente gespeel. Dit kerkraad was egter 100% wit, en die gemeente ook (ja, ek weet daar was ‘n uitsondering once in a while daar in die agterste bank, dit verander nie juis veel nie).

As jy jouself by die gemarginaliseerdes wil skaar, maar die toonbeeld van gemarginaliseerdheid word homoseksualiteit en mense wat fancy intellektuele vrae kan vra, dan het ek bietjie ‘n vraag oor hoe ons die Jesus wat met die gemarginaliseerdes gemeng het verstaan.

Onder my VGK kolegas hoor ek gereeld die argument dat jy nie Belhar kan bely wat oor ‘n God praat wat aan die kant van die onderdruktes is, oor eenheid en versoening, en dan sê mense wat gay is is minder welkom in die kerk nie. In party kringe in die NG Kerk het ons egter dalk die teenoorgestelde nodig: jy kan nie in ‘n wit middelklas gemeente in een van die rykste dorpe in die land sit en vinger wys na die verwerping van homoseksuele persone sonder om vrae te vra oor waar die armes, die plaasarbeiders, die swart huisbediendes en die werkloses is nie.

Dis dalk maar hoekom ek nog met my kerk struggle, want ek kon nog nooit ‘n ander plek kry wat hierdie “ons sal staan waar God staan” werklik regkry nie. So ek sukkel maar waar ek is om dinge ‘n klein bietjie nader te kry aan hoe ek Jesus verstaan.

Ek weet egter dit: ek sukkel baie meer om te weet wat om te maak met die gemarginaliseerdheid van die swart vrou wat ‘n prostituut is en daar op die hoek van ons kerkgebou staan as met die gemarginaliseerheid (want dit is ook gemarginaliseerd in ons dominante heteroseksuele omgewing) van homoseksuele persone. Ek is dus maar versigtig om myself voor te hou as ‘n voorbeeld van iemand wat homself by die gemarginaliseerdes skaar.

Dalk het Lina Spies, Jean Oosthuizen en die Woordfees self ‘n Sjibbolet geword. Waar jy staan bepaal in watter kampie jy geplaas word. En ek haat dit steeds. So ek kies maar om aan ander gesprekke te gaan deelneem.